Aanmelden
Thema: vooruitgang, wanhoop, hoop en glorie in Europa in de jaren 1870-1914
Negende editie, vijf verschillende inleiders
In de periode 1870-1914 zien we de doorwerking van de antikerkelijke verlichtingsdenkbeelden, gepaard gaan met een grote ontwikkeling van kennis en wetenschap op allerlei terreinen. De bevolking raakt op drift en in de grote steden verzamelt zich een groeiende arbeidersmassa, met als gevolg een evenredige groei van het socialisme.
Vanaf 1900 zien we dat de hoofdsteden Parijs, Londen en Berlijn een voorsprong nemen op tal van terreinen. Rond deze tijd gaan de grote Europese mogendheden allerlei militaire bondgenootschappen aan. Dit leidde mede tot de Eerste Wereldoorlog.
Ook speelt in deze periode de opkomst van de vrouwenbeweging. Deze streeft naar algehele gelijkheid met mannen wat betreft werk, scholing, betaling, kiesrecht en arbeidsbeschermende maatregelen.
De meeste mensen leefden in bittere armoede, maar langzamerhand ontstaat er een beweging om hun bestaan te verlichten.
De geleidelijke oprichting van vakbonden en politieke partijen spelen hierin een belangrijke rol. Ook de overheid komt langzamerhand tot het besef hier haar invloed te moeten uitoefenen: de start van de sociale wetgeving. Daarnaast vormt echter ook de opkomst van de liberale middenklasse een factor van betekenis. Bovendien komt bij de verdere ontplooiing van de economie de wens het onderwijs aan te passen en te verbeteren.
Albert Hahn, De arbeider laat zich niet langer knechten; een nieuwe dageraad gloort.
Uiteraard zal ook aandacht worden besteed aan de rol die de godsdienstige stromingen binnen Nederland hierin spelen. De katholieke kerk begint zich steeds meer te manifesteren, terwijl de protestantse kerk begint te veranderen. Daar is sprake van een toenemende vrijzinnigheid, resulterend in een geleidelijke ontkerkelijking. Dit leidt tot een gereformeerde reactie onder aanvoering van Abraham Kuyper. Hij poogt ook politieke invloed te winnen voor zijn geloofsrichting. Schaepman speelt die rol voor de katholieken. Dit leidt tot de opkomst van de verzuiling. De schoolstrijd ontstaat.
Intussen waren de katholieken begonnen met een inhaalslag wat betreft kerkenbouw. Daarbij was de neogotische stijl leidend. Enkele architecten en hun werk zullen nader worden belicht, onder wie Pierre Cuypers en Jan Stuyt. Binnen de katholieke kerk speelt ook de schilderkunst een rol van betekenis. Van belang is hier de Beuroner Schule en de invloed daarvan op de generatie schilders die daarop volgde, onder wie Jan Toorop.
In protestantse kerken was geen behoefte aan afbeeldingen. Daar is het woord leidend.
Wat betreft de religieuze muziek is in de protestantse kerken uitsluitend sprake van gemeentezang. In de katholieke kerk speelt van oudsher meer ontwikkeling, hoewel in Nederland de mogelijkheden vanaf 1865 waren ingeperkt, gevolgd door een verdere inperking vanuit Rome in 1903. Officieel is sedert dat jaar het gregoriaans leidend alsmede polyfone renaissancemissen. Achtergrond is dat de tekst centraal moet staan en de schoonheid van de melodie niet mag afleiden. Met deze voorschriften werd en wordt echter sterk de hand gelicht, zoals u zult zien en horen.
Over het hierboven aangegeven thema zullen zes inleidingen worden gepresenteerd:
23 september 2016
Inleider: Kees Janse
Fin de siècle contra la belle époque
7 oktober 2016
Inleider: Phil Kint
Nood aan brood – tekort en overvloed
21 oktober 2016
Inleider: Jan Plugboer
Burgerschap in de tweede helft van de 19e eeuw
4 november 2016
Inleider: George Koopmans
Steen & Verf
18 november 2016
Inleider: Joke Rijnoudt
Emancipatie
2 december 2016
Inleider: George Koopmans
Conservatisme en progressiviteit in de religieuze muziek
Excursie naar kerken in Haarlem en Amstelland
Als aansluiting op de inleidingen van het theologisch café kunnen we u een excursie aanbieden naar de nieuwe St. Bavo in Haarlem en naar de St. Urbanus in Nes aan de Amstel. Waarom? Tijdens de opgang van het Rooms katholicisme in de tweede helft van de 19e eeuw werden er veel nieuwe kerken gebouwd. Joseph Cuypers, de zoon van de beroemde Pierre, bouwde na zijn studie als zijn eerste kerk omstreeks 1890 de St. Urbanus in Nes aan de Amstel.
Enige jaren later startte de bouw van St. Bavobasiliek te Haarlem, ook een ontwerp van Jos Cuypers. De bouw duurde tot 1930. Door die lange bouwduur zien we een duidelijke ontwikkeling in de architectuur van de RK kerkbouw, van zuiver neogotisch, Byzantijns, art Deco tot Amsterdamse School. Bovendien is er in vooral in de st. Bavobasiliek heel veel kunst te bewonderen. Het is een echte aanrader op deze excursie in te tekenen!
De bedoeling is deze excursie per bus uit te voeren met tussen de middag een lunch op een nog nader te bepalen plaats. Uiteraard gaat deze excursie alleen door als er voldoende belangstelling voor is.
Nadere informatie volgt tijdens de start van de inleidingen. De prijs van de excursie is niet begrepen in de prijs van de inleidingen; deze wordt nader vastgesteld.
Data: vrijdagmiddagen 23 september, 7 en 21 oktober,
4 en 18 november, 2 december 2016
Tijd: 15 – 17 uur
Plaats: Parochiecentrum Dorpsstraat 113 1901 EK Castricum
Bijdrage: € 20